ការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានបង្កើតឡើងវិញ ដោយសាហរដ្ឋអាមេរិក អំឡុងសតវត្សរ៍ទី១៨ បន្ទាប់ពីលោក ចច វ៉ាស៊ីនតោន ច្បាំងឈ្នះអង់គ្លេស ឬបណ្តេញអាណានិគមអង់គ្លេសចេញពីអាមេរិក និងឡើងកាន់អំណាច។ ក្រោយមក នៅអំឡុងឆ្នាំ១៨៦០ ប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានពង្រឹងម្តងទៀត ដោយប្រធានាធិបតីទី១៦ នៃសហរដ្ឋងាមេរិក គឺលោក អាប្រាហាម លីនខូន ដោយលោកបានប្រើទ្រឹស្តី ដ៏ពេញនិយមថា ដោយសាររាស្រ្ត ជារបស់រាស្រ្ត និងដើម្បីរាស្រ្ត។
លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានសាបព្រោះដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ទាំងប្រទេសខ្លះយល់ព្រមទទួលយកទាំងស្រពេចស្រពិល ឬថា ទាំងប្រជាជនមិនយល់សោះថា អ្វីទៅជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ប្រជាធបិតេយ្យ តាមនិយមន័យ នៃវចនានុក្រមខ្មែរ គឺមានន័យថា យករាស្រ្តជាធំ គឺអ្នកនយោបាយ ឬអ្នកដឹនាំ ធ្វើអ្វីៗគឺដើម្បីតែរាស្រ្ត គឺត្រូវតម្កល់រាស្រ្ត និងជាតិជាធំ។ ប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវគេដឹងថា បានហូរចូលមកកម្ពុជា នៅអំឡុងពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី២០ គឺក្នុងពេលបោះឆ្នោតលើកដំបូង នៅឆ្នាំ១៩៤៦ ខណៈកម្ពុជា កំពុងស្ថិតក្រោមអាណានិគមនិយមបារាំងនៅឡើយ។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក៏បានធ្វើឱ្យច្របូកច្របល់ដល់សង្គមកម្ពុជា ដែលមិនចង់អនុវត្តន៍ ព្រោះកម្ពុជា ចង់ធ្វើអ្វីតាមទំនៀមទម្លាប់ និងអ្វីដែលខ្លួនជ្រើសរើស។ ចាប់ពីការបោះឆ្នោត នៅឆ្នាំ១៩៤៦ កម្ពុជា ជួបភាពរកាំរកូសផ្នែកនយោបាយ រហូតដល់ក្រោកម្ពុជា បានឯករាជ្យ ថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥៣ ទើបកម្ពុជា បានស្ងប់បន្តិច ប៉ុន្តែ ១៧ឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី១៨ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧០ ការប្រទាញប្រទង់ បានទាញកម្ពុជា ឱ្យធ្លាក់ទៅក្នុងភ្លើងសង្រ្គាម ដ៏អុសបន្លាយមួយ រវាងពួកខ្មែរក្រហម និយមកុម្មុយនីស្ត និងលោក សេនាប្រមុខលន់ នល់ និយមប្រជាធិបតេយ្យ បែសហរដ្ឋអាមេរិក។ សង្រ្គាមបានឆាបឆេះប្រទេសកម្ពុជា ពីស្រស់បំព្រង ពីកោះសន្តិភាព ឱ្យក្លាយទៅជាភ្នំឆ្អឹង និងស្ទឹងទឹកភ្នែក ដ៏មហាវេទនា មហាវិនាសកម្ម អស់រយៈពេលជិត៣០ឆ្នាំ។
នៅក្នុងដំណើរស្វែងរកសន្តិភាព របស់លោកហ៊ុន សែន ពីឆ្នាំ១៩៨៧ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៣ លោក ក៏ចង់បង្កើតនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមួយ គឺប្រជាធិបតេយ្យត្រួតគ្នា។ លោក ហ៊ុន សែន បានទឡ្ហីករណ៍ និងហេតុផលគ្រប់គ្រាន់ ក្នុងការបង្កើតលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យត្រួតគ្នា។
នៅក្នុងសារផ្ញើជូនប្រជាជន និងជនរួមជាតិទូទាំងប្រទេស ក្រោយពីត្រឡប់ពីកិច្ចប្រជុំ បង្កើតក្រុមប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់ លោក ហ៊ុន សែន បានលើកទឡ្ហីករណ៍ ឬហេតុផល៣ ដើម្បីពន្យល់ប្រាប់ប្រជាជន។
ហេតុផលទី១ ដោយសារកាលពីអតីតកាល ឬហាក់ជាប្រពៃណីរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាយើងតាំងពីដើមមក កឺកម្ពុជាមិនដែលអនុវត្តទាល់តែសោះ នូវការបោះឆ្នោតតាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ។ ពីអតីតកាលកម្ពុជា បោះឆ្នោតតាមប្រព័ន្ធឯកត្តនាម ដែលជ្រើសរើសដោយចំពោះ ឬដោយត្រង់លើបុគ្គលដែលឈរឈ្មោះនីមួយៗ។ ការបោះឆ្និតតាមបែបឯកត្តនាម មានផលវិជ្ជមានផង អវិជ្ជមានផង។ ផលជាវិជ្ជមាន គឺប្រជាជនងាយស្រួលក្នុងការបោះឆ្នោតជូនតំណាងរបស់ខ្លួន ដែលគេបានរាយឈ្មោះ បុគ្គលម្នាក់ៗ ដោយមិនចាំបាច់មើលគណបក្ស មានន័យថា បើគេពេញចិត្តបុគ្គល ក គេអាចបោះឱ្យបុគ្គល ក តែម្តង។ ចំណែក ផលអវិជ្ជមានវិញគឺលំបាកខ្លាំង ព្រោះតាមបទពិសោធពីសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ដែលបោះឆ្នោត តាមប្រព័ន្ធឯកត្តនាម ធ្វើឱ្យអ្នកសិល្បៈអាយ៉ៃម្នាក់ ដែលមានប្រជាប្រិយភាព ទទួលបានការគាំទ្រច្រើនពីប្រជាជន ហលយជាប់ជាតំណាងរាស្រ្ត ប៉ុន្តែ ពេលក្លាយជាសមាជិកសភា អ្នកសិល្បៈនេះ ពុំមានសមត្ថភាពបម្រើការងារ ក៏លាលែងពីតំណាងរាស្រ្តវិញ។ ការបោះឆ្នោតតាមប្រព័ន្ធឯកត្តនាម បុគ្គលដែលមានប្រជាប្រិយភាព អាចឈរឈ្មោះឱ្យគេបោះឆ្នោតឱ្យជាប់ដោយងាយ ប៉ុន្តែអាចមានវិបត្តិសង្គម ដោយសារបុគ្គលនោះ ពេលខ្លះគ្មានសមត្ថភាព មានតែប្រជាប្រិយភាព។
ចំណែក ការបោះឆ្នោតតាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ គឺមិនបានជ្រើសរើសដោយត្រង់ចំពោះបុគ្គល ចំពោះតំណាងរាស្ត្រ ដែលនឹងត្រូវទៅកាន់រដ្ឋសភាទេ។ គឺគណបក្សនីមួយៗមានតែឈ្មោះគណបក្ស និងបញ្ជីរាយនាមតំណាងរាស្រ្ត ហើយក្រោយការបោះឆ្នោតលទ្ធផល គឺគិតជាសំឡេង ប៉ុន្មានភាគរយៗ ចូលទៅប្រជុំសភាជាដើម។
មូលហេតុទី២ ដោយសារប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវមានតំណាងរបស់ខ្លួនផ្ទាល់តាមកិច្ចព្រមព្រៀងយដែលបានចែងទុក ដូច្នេះរដ្ឋសភា ដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោតលើកទី១ គឺជាសភាធម្មនុញ្ញ ដែលមានតួនាទីត្រូវតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ពេលតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរួចរាល់ហើយ សភានឹងក្លាយទៅជាសភាជាតិ ដូច្នេះសភានេះនឹងបន្តអាណត្តិឆ្នាំ៥ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីសភាធម្មនុញ្ញដែលបានអនុម័ត។ ដូច្នេះប្រជាជនមានការ ចាំបាច់នឹងត្រូវមានតំណាងរបស់ខ្លួននៅក្នុងរយៈពេល ដែលត្រូវការដោះស្រាយបញ្ហាផ្សេងៗ។ ប្រជាជនត្រូវការនិយាយជាមួយតំណាងរាស្ត្ររបស់ខ្លួន ប្រសិនបើចង់បាន ឬងឿងងឆ្ងល់អ្វីមួយ។ ដូច្នេះទាមទារឱ្យមានការបោះឆ្នោតដោយបែងចែកជាមណ្ឌល ហើយ បេក្ខជនឈរឈ្មោះច្រើននាក់ ហើយប្រសិនបើការបោះឆ្នោត ធ្វើឡើងតាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ គឺប្រជាជនមិនបានដឹងថា តើតំណាងរាស្ត្ររបស់ខ្លួន មួយណាទេ ព្រោះថា គណបក្សនីមួយៗបោះឆ្នោតឈ្នះហើយ គឺដាក់បេក្ខជន ចូលទៅក្នុងរដ្ឋសភាតែម្តង។
ហេតុផលទី៣ រដ្ឋកម្ពុជាចង់អនុវត្តប្រជាធិបតេយ្យត្រួត។ ប្រជាធិបតេយ្យត្រួតគ្នាយ៉ាងដូចម្តេច? គឺបោះឆ្នោតតាមបែប ពាក់កណ្តាលឯកត្តនាម ព្រោះការបោះឆ្នោតតាមសមាមាត្រ គឺអនុវត្តបានតែលើគណបក្សតែប៉ុណ្ណោះ អ្នកណាស្រឡាញ់បក្សណា គឺស្រឡាញ់បោះឆ្នោតឱ្យបក្សនោះ ដោយម្ចាស់ឆ្នោត មិនបានស្គាល់តំណាងរបស់ខ្លួនទេ។ តែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏ដូចជា រដ្ឋកម្ពុជា ចង់បានទាំងពីរ គឺឱ្យគេស្គាល់បក្សផង ស្គាល់តំណាងរាស្រ្តផង។ ការពិតនេះ មិនមែនហៅថាប្រជាធិបតេយ្យត្រួតគ្នាទេ គឺជាប្រព័ន្ធ សមាមាត្រត្រួតគ្នា គឺយកទាំងប្រជាប្រិយភាពតំណាងរាស្រ្ត ឬអ្នកឈរឈ្មោះផង យកទាំងប្រិយភាពរបស់បក្សផង។ ការយល់ឃើញរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺបើបុគ្គលណាម្នាក់ មានប្រជាប្រិយភាពស្រាប់ ទៅឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត ឱ្យគណបក្សណាមួយ ដោយចេញមុខ ដូចឯកត្តនាម គឺងាយស្រួលដល់ប្រជាជន ក្នុងការសម្រេចចិត្ត។
ប៉ុន្តែ ការលើកឡើងរបស់លោក ត្រូវបានសមាជិកម្នាក់ក្នុងចំណោមសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាជាតិជាន់ខ្ពស់បានជំទាស់ថា ការបោះឆ្នោតនេះប្រជាជនមិនចាំបាច់ត្រូវការស្គាល់តំណាងទេ គ្រាន់តែត្រូវការស្គាល់គណបក្ស គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ។
ដើម្បីការពារទស្សនៈរបស់ខ្លួន លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់ប្រាប់ទៅវិញថា មិនទាន់ប្រាកដទេថា ប្រជាជនស្រឡាញ់គណបក្សនេះ ឬមនុស្សឈ្មោះបុគ្គលណានោះ ព្រោះម្ចាស់ឆ្នោតខ្លះ ស្រលាញ់បក្សនេះ តែស្រលាញ់តំណាងរាស្រ្តម្នាក់នោះ។ ឧទាហរណ៍ប្រជាជនស្រឡាញ់បក្ស ក ប៉ុន្តែមិនច្បាស់ថា ប្រជាជនស្រឡាញ់បុគ្គលដែលឈរឈ្មោះ ឬដែលជាមនុស្សនៅក្នុងបក្ស ក ទេ។ បញ្ហានេះ នៅកម្ពុជាកើតមានហើយ ប្រជាជន ស្រឡាញ់របបថ្មីប៉ុន្តែមានការថ្នាំងថ្នាក់ជាមួយបុគ្គល ឬមន្រ្តី នៃរបបនោះខ្លះដែរ។ លោក ហ៊ុន សែន នៅតែចង់ឱ្យអនុវត្តនូវប្រជាធិបតេយ្យព្រួតគ្នា ដើម្បីឱ្យប្រជាជនស្រឡាញ់បក្សផង ស្រឡាញ់តំណាងផង ហើយបើបក្សនោះដាក់ឈ្មោះទៅមិនស្រប តាមប្រជាជនត្រូវការប្រជាជធក៏មានសិទ្ធិ នឹងមិនបោះឆ្នោតឱ្យមនុស្សនោះតែម្តង។ ទោះយ៉ាងណា ចុងបំផុត លោក ហ៊ុន សែន យល់ព្រមទទួលយកតាមមតិភាគច្រើន ដែលការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា គឺត្រូវធ្វើឡើងតាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ ដោយប្រជាជន ឬម្ចាស់ឆ្នោតមិនចាំបាច់ស្គាល់តំណាងរាស្រ្ត និងស្គាល់ត្រឹមតែគណបក្សជាការស្រេច។ ការបោះឆ្នោតតាមប្រព័ន្ធសមាមាត្រ ក៏មានផលល្អ និងផលអាក្រក់ដូចគ្នា ព្រោះតំណាងរាស្រ្តខ្លះ មិនដែលចុះជួប ឬជួយប្រជាជននៅមូលដ្ឋានទេ ដោយគេចំណាយតែថវិកាជួយបក្ស ហើយឈរឈ្មោះនៅលេខរៀងទី១ ក៏អាចជាប់ជាតំណាងរាស្រ្តទាំងប្រជាជនមិនបានពេញចិត្ត។ ចំណែកផលល្អ គឺមិនចាំបាច់ឱ្យប្រជាជនពិបាកគិតច្រើន បើប្រជាជនស្រលាញ់បក្សណា គូស ឬបោះឆ្នោតឱ្យបក្សនោះជាការស្រេច ទោះបី តំណាងរាស្រ្តនោះល្អ ឬមិនល្អក្តី៕
kravannews 
You must be logged in to post a comment.